Όλα τα κύτταρα του οργανισμού μας για να διατηρηθούν στη ζωή και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες.

Ο εφοδιασμός αυτός γίνεται από το αίμα το οποίο ταυτόχρονα παραλαμβάνει από τα κύτταρα τις άχρηστες ουσίες. Για να επιτελέσει το αίμα τον προορισμό του, πρέπει να “κυκλοφορεί” συνεχώς. Οι σωλήνες μέσα στους οποίους τρέχει το αίμα ονομάζονται αιμοφόρα αγγεία, η δε καρδιά είναι η αντλία πού δίνει στο αίμα την ώθηση για να κυκλοφορήσει.

Η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία αποτελούν μαζί  καρδιαγγειακό σύστημα.

Η καρδιά λοιπόν, αποτελεί μια καταπληκτική αντλία, που  κατά μέσο όρο, ζυγίζει 300 ως 350 γραμμάρια. Το μεγαλύτερο δε μέρος από αυτό το βάρος οφείλεται στο μυϊκό ιστό (το μυοκάρδιο), από τον οποίο αποτελούνται τα τοιχώματά της κατά το μεγαλύτερο μέρος τους. Ο μυϊκός αυτός ιστός παρέχει επίσης, με τη λειτουργία του, και τη μηχανική ενέργεια που απαιτείται για την αντλητική λειτουργία της καρδιάς.

Οι κοιλότητες και βαλβίδες της καρδιάς

Εσωτερικά ή καρδιά διαιρείται σε δύο τμήματα, ένα δεξιό και ένα αριστερό, τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους με ένα μυώδες διάφραγμα που ονομάζεται μεσοκοιλιακό διάφραγμα.

Καθένα από τα τμήματα αυτά αποτελείται από δύο κοιλότητες: την επάνω, πού λέγεται κόλπος και την κάτω, που λέγεται κοιλία. Ο κόλπος και η κοιλία συγκοινωνούν μεταξύ τους με το λεγόμενο κολποκοιλιακό στόμιο. Η καρδιά λοιπόν χωρίζεται σε τέσσερες κοιλότητες: τον αριστερό κόλπο και την αριστερά κοιλία,τον δεξιό κόλπο και τη δεξιά κοιλία.

Ενώ ο κόλπος και η κοιλιά της ίδιας πλευράς επικοινωνούν μεταξύ τους, δεν υπάρχει καμιά επικοινωνία με τις κοιλότητες της άλλης πλευράς δηλαδή το αίμα του αριστερού τμήματος της καρδιάς δεν ανακατώνεται με το αίμα του δεξιού τμήματος.

Τα αγγεία της καρδιάς

Η ίδια η καρδιά έχει επίσης ανάγκη από τροφή. Το αίμα πού κυκλοφορεί στην καρδιά δεν την τρέφει, απλώς περνά μέσα από τις κοιλότητές της. Για τη θρέψη της υπάρχουν ειδικές αρτηρίες οι στεφανιαίες αρτηρίες (δεξιά και αριστερά), οι οποίες εκφύονται από την αορτή, λίγο πάνω από την έξοδο της από την αριστερά κοιλία.

Τα αγγεία τα οποία μεταφέρουν αίμα από την καρδία προς τους ιστούς ονομάζονται αρτηρίες και τα αγγεία που το μεταφέρουν από τους ιστούς πίσω στην καρδία ονομάζονται φλέβες. Το δίκτυο που αφορά την καρδία ονομάζεται στεφανιαίο δίκτυο, επειδή αγκαλιάζει την καρδία σαν στεφάνη.

Οι στεφανιαίες αρτηρίες λίγο μετά την έκφυσή τους από την αορτή εισχωρούν κατευθείαν στη καρδιά και διακλαδίζονται μέσα στο μυοκάρδιο σε πολυάριθμους μικρότερους κλάδους και αυτοί σε πυκνό δίκτυο τριχοειδών. Το αίμα πού έδωσε το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες στο μυοκάρδιο συγκεντρώνεται από τις φλέβες της καρδιάς στο στεφανιαίο κόλπο, ο οποίος εκβάλλει κατευθείαν στον δεξιό κόλπο. Η καρδιά λοιπόν έχει μία δική της, μικρή ανεξάρτητη κυκλοφορία.

Οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι δύο

1. Η αριστερή στεφανιαία αρτηρία

Αποτελείται από ένα βραχύ στέλεχος μήκους 1-2 εκατοστά και μετά διακλαδίζεται σε δυο μεγάλους κλάδους τον πρόσθιο κατιόντα και την περισπωμένη αρτηρία.

2. Η δεξιά στεφανιαία αρτηρία

Δυστυχώς, οι στεφανιαίες αρτηρίες, όπως και πολλές άλλες αρτηρίες στο σώμα, είναι δυνατό να υποστούν στένωση, με την ανάπτυξη στην εσωτερική επιφάνεια τους τοιχώματός τους, αθηρωματικών πλακών (αρτηριοσκλήρωση).

Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν είναι δυνατό να περνάει αρκετό αίμα προς τα τριχοειδή του μυοκαρδίου, όταν η καρδιά χρειάζεται περισσότερο οξυγόνο και άλλα θρεπτικά στοιχεία, όπως όταν περπατάμε, τρέχουμε ή ανεβαίνουμε σκαλοπάτια, με αποτέλεσμα το μυοκάρδιο να πάσχει από έλλειψη οξυγόνου, κατάσταση που προκαλεί έντονο στηθαγχικό πόνο και δυσφορία.

Στο σημείο της στένωσης μπορεί επίσης να σχηματιστεί αιφνίδια θρόμβος, από αίμα που έχει πήξει (εξαιτίας της επαφής του αίματος με στοιχεία της αθηρωματικής πλάκας), με αποτέλεσμα την απότομη πλήρη ή σοβαρή διακοπή της ροής του αίματος από αυτό το σημείο. Σ’ αυτή την περίπτωση πρόκειται για οξεία καρδιακή προσβολή (έμφραγμα του μυοκαρδίου), με συνέπειες ανάλογες με τη σπουδαιότητα του αρτηριακού κλάδου που έχει αποφραχθεί.

Tί είναι η Στεφανιαία Νόσος ;

Η στεφανιαία νόσος οφείλεται στην δημιουργία πλούσιων σε χοληστερόλη αθηρωματικών πλακών στο τοίχωμα των επικαρδιακών στεφανιαίων αρτηριών , με αποτέλεσμα την στένωση του αυλού τους και την παρεμπόδιση της ροής του αίματος μέσα από αυτές. Έτσι όταν το αίμα φθάνει στο μυοκάρδιο μέσω της στεφανιαίας αρτηρίας , δεν επαρκεί για τις ανάγκες της καρδιάς ,τότε εμφανίζεται καρδιακή ισχαιμία και πόνος –στηθάγχη

Πώς εκδηλώνεται η νόσος – Συμπτώματα

1)      Αιφνίδιος θάνατος (συχνά σαν πρώτη εκδήλωση)

2)      Στηθάγχη

3)      Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου

4)      Καρδιακή ανεπάρκεια ( σπάνια σαν πρώτη εκδήλωση)

              1.  Στηθάγχη είναι ο παροξυσμός , θωρακική ενόχληση , που συχνά περιγράφεται σαν πόνος ,σφίξιμο, κάψιμο ,συμπίεση , δύσπνοια και εμφανίζεται σε προσπάθεια , ενώ υποχωρεί λίγα λεπτά μετά την λήψη υπογλώσσιου δισκίου νιτρογλυκερίνης που πρέπει να λαμβάνει πάντα σε καθιστή θέση , για αποφυγή ζάλης από πιθανή υπόταση .Τυπικά εντοπίζεται πίσω από το στέρνο και καταλαμβάνει ποικίλη έκταση στο θωρακικό τοίχωμα . Ο πόνος αντανακλά στα άνω άκρα ( κυρίως στο  αριστερό ) καθώς και στην  κάτω γνάθο . Μερικές φορές ο πόνος εντοπίζεται στο πάνω  μέρος της κοιλιάς.

 Γενικά κάθε θωρακικός πόνος που εμφανίζεται σε προσπάθεια και υποχωρεί λίγο μετά την διακοπή της , πρέπει να θεωρείται ύποπτος για στηθάγχη . Στην στηθάγχη οι διαταραχές στο μυοκάρδιο είναι παροδικός  και αντιστρέφονται πλήρως με το τέλος αυτής.

                 α.   Σταθερή στηθάγχη

Οφείλεται σε στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών από αθηρωματικές πλάκες , που υπάρχουν στο τοίχωμα τους και ο πόνος εμφανίζεται μετά από την εκτέλεση συγκεκριμένου έργου , που είναι διαφορετικό για κάθε ασθενή και εξαρτάται από το βαθμό και την ένταση προσβολής των στεφανιαίων αρτηριών . Έτσι άλλος εμφανίζει στηθάγχη μετά από βάδιση 200m και άλλος στα 500m ,άλλος μόνο στην ανηφόρα , αλλά οι αποστάσεις αυτές παραμένουν περίπου σταθερές σε επόμενες προσπάθειες βάδισης.

                 β.  Ασταθής στηθάγχη

Οφείλεται σε απότομη άυξηση της στένωσης μίας στεφανιαίας αρτηρίας , συνήθως εξαιτίας ρήξης μίας αθηρωματικής πλάκας και της επακόλουθης θρόμβωσης μέσα στον αυλό του αγγείου στο σημείο της ρήξης , που αυξάνει έτσι σημαντικά το ποσοστό στένωσης , αλλά δεν φράζει τελείως το αγγείο . Η ασταθής στηθάγχη διαφέρει στην εκδήλωση της από την σταθερή στηθάγχη και περιλαμβάνει τις ακόλουθες καταστάσεις

1.    Επιδεινούμενη στηθάγχη σε συχνότητα , ένταση σε ασθενή με σταθερή στηθάγχη

2.    Στηθάγχη που εμφανίζεται πρόσφατα αλλά εκλύεται σε μικρή προσπάθεια

3.    Στηθάγχη σε ηρεμία ή ελάχιστη προσπάθεια

Η ασταθής  στηθάγχη είναι συχνά προάγγελος οξέος εμφράγματος.

4.  Οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου

Έχει την ίδια αιτία όπως και η ασταθής στηθάγχη ,με την διαφορά ότι εδώ έχουμε απόφραξη ( πλήρης διακοπή της ροής ) , μετά την ρήξη της αθηρωματικής πλάκας και την επακόλουθη θρόμβωση .Στο έμφραγμα συμβαίνει νέκρωση του τμήματος του μυοκαρδίου , που παίρνει αίμα από κλάδους της αρτηρίας μετά το σημείο της απόφραξης . Γι΄αυτό  όσο πιο κεντρικά είναι η βλάβη της αρτηρίας που οδήγησε σε απόφραξη , τόσο μεγαλύτερη η νέκρωση και το έμφραγμα.

Το έμφραγμα του μυοκαρδίου μπορεί να συμβεί μετά από έντονη προσπάθεια αλλά και σε ηρεμία και στον ύπνο . Ο πόνος είναι παρόμοιος με αυτόν της στηθάγχης , αλλά πιο έντονος , μέγιστης διάρκειας ( > 30 λεπτά ) και συνοδεύεται συνήθως  από ιδρώτα , ωχρότητα , τάση προς έμετο .Σε έμφραγμα χωρίς επιπλοκές , ο πόνος μπορεί να διαρκέσει  6 -8 ώρες.

 5.   Καρδιακή ανεπάρκεια

Συνήθως επέρχεται μετά το εκτεταμένο έμφραγμα , που νεκρώνει σημαντικό τμήμα της καρδιάς , το οποίο αφού μετατραπεί στην συνέχεια σε ουλή , δεν μπορεί να συνεισφέρει την καρδιακή συστολή . Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει  διαταραχή στην αντλητική  ικανότητα της καρδιάς.

Οι παράγοντες αυτοί είναι η ηλικία, το φύλο(οι άνδρες σαφώς έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση για εκδήλωση στεφανιαίας νόσου),το οικογενειακό ιστορικό, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερλιπιδαιμία, το κάπνισμα. Οι πρώτοι τρεις παράγοντες δεν είναι τροποποιήσιμοι, σε αντίθεση με τους άλλους τέσσερις που είναι, και έτσι σε αυτούς πρέπει να εστιάζουμε την προσπάθειά μας για ελάττωση των καρδιαγγειακών επεισοδίων. Οι παράγοντες κινδύνου δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη συσχέτιση μεταξύ τους, με την έννοια λόγου χάρη η αυξημένη αρτηριακή πίεση να επηρεάζει τη χοληστερόλη και το σάκχαρο  ή το αντίστροφο. Ολοι όμως είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι και αλληλοστηρίζονται  στο να κάνουν την ίδια δουλειά, να προκαλέσουν βλάβη σε  όλα τα αγγεία, είτε στα στεφανιαία, είτε στις καρωτίδες είτε στα αγγεία των άκρων. Για αυτό και στη θεραπεία των εν λόγω παραγόντων εκτιμάται η συνολική επιβάρυνση του ασθενούς δηλαδή πόσοι από αυτούς τους παραγοντες συνυπάρχουν και με τι  βαρύτητα. Ετσι για παράδειγμα κάποιος με χοληστερόλη 220mmHg, μη καπνιστής και χωρίς αρτηριακή πίεση μπορεί να λάβει μόνο συντηρητική αγωγή, ενώ αν έχει και αρτηριακή υπέρταση και  είναι καπνιστής, η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί μονόδρομο.

Το οικογενειακό ιστορικό είναι πολύ σημαντικό στις καρδιαγγειακές παθήσεις και πρέπει πάντα να το λαμβάνουμε υπόψιν. Στη στεφανιαία νόσο, θετικό οικογενειακό ιστορικό λογίζεται η εμφάνιση στεφανιαίας νόσου σε κάποιο από τα άτομα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος σε σχετικά νεαρή ηλικία. Οσο στενότερη η οικογενειακή σχέση και όσο μικρότερη η ηλικία, τόσο μεγαλύτερη η επιβάρυνση. Η εμφάνιση δε της στεφανιαίας νόσου μπορεί να ποικίλει από οξύ έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο, αιφνίδιο θάνατο αλλά και κάποια απαιτούμενη παρέμβαση, όπως αγγειοπλαστική ή καρδιοχειρουργική επέμβαση . Μείζονος σημασίας όμως είναι και το θετικό οικογενειακό ιστορικό σε άλλες καρδιακές παθήσεις όπως για παράδειγμα στις δομικές καρδιοπάθειες/υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, που αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου στις νεαρές ηλικίες και είναι φυσικά κληρονομούμενα νοσήματα . Για αυτόν το λόγο  πρέπει πάντα να έχουμε ένα πλήρες και λεπτομερές ιστορικό από τον ασθενή μας και πάντα να λαμβάνονται υπόψιν επεισόδια αιφνίδιου καρδιακού θανάτου ή συγκοπτικά επεισόδια

Μία καλή κλινική εξέταση, λεπτομερής λήψη ιστορικού, Ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπερηχοκαρδιογραφική μελέτη(triplex καρδιάς) είναι αρκετά για μία ικανοποιητική πρώτη εικόνα σε προληπτικό έλεγχο. Ανάλογα με τα συμπτώματα, μπορεί να απαιτείται και δοκιμασία κόπωσης(ιδιαίτερα σε άνδρες >40 ετών και σε παρουσία παραγόντων κινδύνου) ή 24ωρη καταγραφή (Ηolter) αρτηριακής πίεσης και καρδιακού ρυθμού. Η συχνότητα του καρδιολογικού ελέγχου εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο, την καρδιολογική πάθηση, τα υποκείμενα νοσήματα(άλλα νοσήματα εκτός των καρδιαγγειακών), το επάγγελμα (όπως αυτά που έχουν να κάνουν με ευθύνη ζωής άλλων ατόμων, πχ οδηγοί σχολικών, λεωφορείων, αεροπλάνων κλπ), η ενασχόληση με τον αθλητισμό και πάνω από όλα με τα συμπτώματα του ασθενούς

Η στεφανιογραφία και η αγγειοπλαστική, όπως όλες οι επεμβατικές ιατρικές πράξεις έχουν ένα κίνδυνο επιπλοκών. Αυτός είναι πάρα πολύ μικρός αλλά όχι μηδενικός (θάνατος σε λιγότερο από 0,1%, και εγκεφαλικό επεισόδιο, οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου ή μεγάλη αιμορραγία κάτω από 0,3%) και μείωνεται ακόμη περισσότερα σε έμπειρα επεμβατικά κέντρα.
Ο κάθε ασθενής πρέπει να έχει ως γνώμονα να ακολουθεί τις συμβουλές του θεράποντα καρδιολόγου του και ότι ο μικρός κίνδυνος επιπλοκών αντισταθμίζεται από την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της πάθησής του.

Βεβαίως, καθώς το stent που ενδεχομένως έχει εμφυτευθεί στο ύψος της βλάβης, αποτελεί ένα «ξένο» σώμα για τον οργανισμό και ως τέτοιο «δέχεται επίθεση» για να απομονωθεί και να απορριφθεί. Η δε άμεση επαφή του με το αίμα, προκαλεί δημιουργία θρόμβων, που μπορούν να προκαλέσουν μέχρι και νέα απόφραξη του αγγείου (θρόμβωση του stent), που μπορεί να επιφέρει ακόμα και το θάνατο. Για το λόγο αυτό χορηγούνται στον ασθενή αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα για άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του stent που έχει εμφυτευθεί. Συνήθως δίνονται για ένα χρόνο και ΕΠ ΟΥΔΕΝΙ δεν πρέπει να διακοπεί η λήψη τους για κανέναν λόγο εκτός αν υπάρχει σοβαρή και απειλητική για τη ζωή αιμορραγία.

Οι τεχνικές, τα υλικά, τα φάρμακα εξελίσσονται ραγδαία. Οι χρόνοι της επέμβασης έχουν μειωθεί, ενώ κερδίζει έδαφος η τεχνική πρόσβασης «από το χέρι», δηλαδή, την κερκιδική αρτηρία, που καταργεί την 24ωρη παραμονή στο κρεβάτι κι επιτρέπει στον ασθενή να περπατήσει σχεδόν αμέσως μετά την επέμβαση.

Πρόκειται για μια από τις συνηθέστερες επεμβάσεις καρδιάς. Η αορτοστεφανιαία παράκαμψη ή πιο γνωστή ως Bypass έχει ως στόχο να βελτιώσει την παροχή αίματος στις στεφανιαίες αρτηρίες, όταν αυτές είναι φραγμένες ή στενωμένες, παρακάμπτοντας τις στενώσεις και δημιουργώντας μια νέα οδό προς την καρδιά.

Σε γενικές γραμμές το bypass προκρίνετε όταν υπάρχουν περισσότερες από μία στενωμένες ή αποφραγμένες στεφανιαίες αρτηρίες, όταν η λειτουργικότητα της αριστερής κοιλίας έχει ελαττωθεί, όταν η αριστερή κύρια στεφανιαία αρτηρία έχει μεγάλη στένωση, όταν είναι δυσχερής ή αδύνατη η αγγειοπλαστική ακόμα και σε νόσο ενός αγγείου και συνηθέστερα τέλος σε διαβητικούς ασθενείς.

Κατά την επέμβαση του Bypass αξιοποιούνται μοσχεύματα από άλλα σημεία του σώματος, όπως για παράδειγμα μέρος της σαφηνούς φλέβας (φλέβα του ποδιού), η έσω μαστική αρτηρία (αρτηρία από τον θώρακα) ή η κερκιδική αρτηρία (αρτηρία του χεριού). Τα μοσχεύματα αυτά συνδέονται με τη στεφανιαία αρτηρία, ώστε το αίμα να παρακάμψει το στενωμένο κομμάτι. Ανάλογα με τον αριθμό των αγγείων που παρακάμπτονται το bypass καλείται μονό, διπλό, τριπλό κ.ο.κ.

Η διάρκεια του χειρουργείου ποικίλει από τρεις έως έξι ώρες, ανάλογα με τον αριθμό των στενωμένων αρτηριών. Σημειώνεται ότι το ενδεχόμενο εμφάνισης επιπλοκών είναι σε γενικές γραμμές μικρό.

Όταν ολοκληρωθεί η επέμβαση, ο ασθενής μεταφέρεται στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπου μένει συνήθως δύο ημέρες, προκειμένου να παρακολουθείται. Στις πέντε ημέρες περίπου ο ασθενής μπορεί να πάρει εξιτήριο, χρειάζεται όμως ένα διάστημα, ώστε να επανέλθει στη συνήθη του καθημερινότητα.

Σε κάθε περίπτωση ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει ότι το Bypasss δεν θεραπεύει τις αιτίες που οδήγησαν στις στενώσεις. Έτσι, μπορεί μελλοντικά να υπάρξουν στενώσεις σε άλλες αρτηρίες ή ακόμα και στο ίδιο το μόσχευμα.

Για να διατηρηθούν μακροχρόνια τα αποτελέσματα του χειρουργείου, πρέπει να αλλάξει ο τρόπος ζωής του ασθενούς με τη διακοπή του καπνίσματος, τη σωστή διατροφή, την άσκηση και την αποφυγή του άγχους.

Η βαριά στεφανιαία νόσος μπορεί να εντοπιστεί σαφως και με τους δύο τρόπους. Η εύρεση της καλύτερης για τον κάθε ασθενή λύσης είναι η συνισταμένη πολλών παραγόντων όπως ανατομικοί λόγοι( σε πόσα αγγεία και σε ποια ακριβώς σημεία υπάρχουν στενωσεις) , η χρονιότητα των στενώσεων, ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως η έντονη παρουσία ασβεστίου, κλινικά χαρακτηριστικά του ασθενούς(ηλικία, νεφρική λειτουργία, αναπνευστική λειτουργία, παχυσαρκία,   σακχαρώδης διαβήτης, υποκείμενα νοσήματα, δυνατότητα λήψης αντιαιμοπεταλιακών σκευασμάτων ), κοινωνικοοικονομικοί ή προσωπικοί λόγοι .  Ο καρδιολόγος θα συζητήσει με τον ασθενή του τους λόγους που θα πρέπει να προτιμήσει τη μία ή την άλλη μέθοδο αντιμετώπισης